Veel van de jonge heren, die tegenwoordig op vrijdagavond in de Terp rondhangen, zullen het niet weten maar eens ˗ lang geleden ˗ was er een tijd dat je rond je twintigste een niet te weigeren oproep kreeg om toe te treden tot de Grote Vaderlandse Krijsmacht, om daar voorbereid te worden op het onontkoombare binnenrukken der communistische horden. Je scheen er ˗ vooral volgens hen die e.e.a. al achter de rug hadden ˗ bovendien een ‘echte kerel’ van te worden. Een aantrekkelijk vooruitzicht!

Zo meldde ook ik mij dan, november 1969, als langharige jongere in de Jan van Schaffelaerkazerne te Ermelo, voor de eerste oefeningen. Ik werd er gelijk naar de kapper gestuurd! Verder zou het de koudste winter van het decennium worden.

Een van de zaken die in de Jan van Schaffelaerkazerne onmiddellijk opvielen, was dat het eten er niet best was. Wanneer wij in de kantine onze gamellen met gaarkeukenvoer weer eens niet hadden leeggegeten (meestal betrof het zorgvuldig doodgemaakte andijvie met een bruine kledder, die op het weekmenu blijmoedig als ‘een lekker balletje gehakt’ werd aangekondigd), begaven wij ons ’s avonds gezwind naar het nabijgelegen Protestants Militair Tehuis (PMT) of naar het Katholiek Militair Tehuis (KMT): niet voor geestelijke bijstand, maar vanwege de kroketten, bamihappen en frikadelletjes ‘Oorlog’(!) die daar ruimhartig, en tegen een schappelijke prijs, bekomen konden worden. Het was er op zulke dagen altijd stervensdruk. De keuze PMT of KMT werd uiteindelijk bepaald door de vraag wat we die avond verder nog wilden doen: tafeltennissen bij de katholieken of het op een zuipen zetten bij de protestanten, die het beste bier hadden. In Ermelo was geen Humanistisch Militair Tehuis (HMT). Daar had men in de Bible Belt blijkbaar niet zo’n behoefte aan. En dat was jammer, want later tijdens mijn militaire carrière leerde ik dat je nergens zo aangenaam kon biljarten als bij de heidenen en de agnosten.

En nu, na bijna vijftig jaar, wandelde ik ˗ geheel onvoorbereid ˗ plotseling het oude PMT in Ermelo binnen: speellocatie van de SOS-match VSG 3 x ZSG 3. Het PMT heet tegenwoordig ‘Echo’s Home De Schakel’, maar de doelstellingen zijn nog steeds dezelfde: ‘het bieden van gastvrijheid in een ontspannen en huiselijke sfeer aan militairen, veteranen en hun thuisfront.’ Ik wist niet helemaal zeker of ik wel echt onder de definitie van ‘veteraan’ viel, maar zo voelde het wel! Omdat De Schakel officieel deel uitmaakt van de landelijke Veteranen Ontmoetingscentra is er zelfs permanent een ‘nuldelijnshelper’(?) aanwezig voor een luisterend oor, aandacht, erkenning en steun. Veel van de aanwezige schakers zouden deze functionaris vanavond nog hard nodig hebben!

Onderweg in de auto had Ineke er al haar verbazing over uitgesproken dat de Roeiboot (toch een beetje het ‘restafval’ van ZSG) het de afgelopen jaren steeds zo goed doet. Ook nu weer, in een klasse met teams die gemiddeld een veel hogere rating hebben dan wij. Ik kon het alleen maar beamen. ‘Maar pas op: als het een keer mis gaat, kan het ook zomaar opeens afschuwelijk mis gaan! VSG 3 is een sterke tegenstander. En de Arbiter ontbreekt vanavond ook nog!’ Eerste reserve Reinier had er echter wel vertrouwen in, en daar hielden we ons dan maar aan vast.

Bij VSG leken ze ondertussen nog niet onder de indruk van het nieuwe, verplichte SOS-aanvangstijdstip (19.45 uur) en waren ze nog rustig de borden aan het klaarzetten. Dat kwam waarschijnlijk ook omdat hun eerste bordspeler nog ontbrak. Toen iedereen ruim voorzien was van koffie, en VSG 3 compleet, konden de telefoons uit- en de klokken aangezet worden, en gingen we van start. Roken mocht vanavond uitdrukkelijk alleen in de Ermelose bossen.

De eersten die, bijna gelijktijdig, klaar waren, waren Reinier (bord 2) en George (bord 7): beiden slachtoffer van tegenstanders met een fors hogere rating. Vooral George had ik een wat aangenamer debuut bij de senioren gegund, maar het was niet anders. Verliezen mag bij ZSG 3, maar stukverlies en zo weinig tijd verbruiken, betekent dat hij misschien nog eens eventjes goed over het begrip ‘timemanagement’ moet nadenken. Goed analyseren die partij en dan komt het wel goed met George! Reinier had zijn tegenstander in de opening nog wel weten te verrassen (verder reikt mijn informatie niet), maar ook hij was uiteindelijk niet opgewassen tegen het Veluwse geweld. Het analyseren vindt bij VSG plaats in de bar, en dat maakte veel goed.

Hierna verloor ook Robert. En dat was een verrassing. Vriend en vijand hadden het punt al voor onze teamgenoot opgeschreven, maar op de een of andere manier kon hij zijn betere positie in het eindspel (na een geweigerd damegambiet) niet verzilveren en raakte hij in de versukkeling. Hij was er even behoorlijk ziek van. ‘Dat is de zoveelste keer dat ik een gewonnen stelling verknoei. Ik kan blijkbaar niet meer winnen, gisteren bij café Stroomberg overkwam me hetzelfde! Ik kan er beter maar helemaal mee stoppen!’ Zelfhaat is de vaste metgezel van de schaker. Voor het gemak vergat hij even zijn mooie overwinning in de eerste ronde: hij staat nu extern op 50% en dat is iets waar ikzelf onmiddellijk voor zou tekenen. Het was nu echter wel 3 – 0 voor de Veluwse geweldenaren…

Gelukkig hebben we ook Koen. Koen is een publieksspeler: hij is gehaald voor meer spektakel. Voor hem koop je een seizoenkaart! Hij komt tegenwoordig even in zijn bolide voorrijden, trekt zijn leren jackie uit en incasseert het punt. Ook vanavond weer, met wit aan bord vijf. Zijn contract wordt verlengd tot en met het seizoen 2019-2020. Koen trok blijmoedig ten aanval, opende met wat hulp van zijn tegenstander de h-lijn en goochelde toren en Dame de vijandelijke koningstelling binnen. Daarna werd het in stijl afgemaakt. Zijn tegenstander liet het zich allemaal niet verder bewijzen, mompelde somber ‘Gefeliciteerd!’, gaf Koen geen hand en verliet zwijgend het pand.

Koen Sloof x Piet Hein Bleeker na 22. … Kf7-e8

23. La4† Kd8 24. Th1 Kc7 25. Df4† Kc8? (beter, maar ook onvoldoende: e5) 26. De5! Tg8? 27. Th1-h6 Te8 28. Txg7 met het hierboven geschetste resultaat 

Hierna ontstond er enig rumoer aan bord 1. Natuurlijk snelde iedereen toe, om nog net te zien hoe Henks tegenstander, in een toreneindspel met twee pionnen meer, een volle toren had weggegeven. Wanhoop en onbegrip! Ik wil niet zeggen dat er haren werden uitgerukt en as over het eigen hoofd werd uitgestrooid, maar veel scheelde het niet. Ook deze man heb ik later niet meer teruggezien. Het is dat ikzelf nog speelde, anders had ik beslist eens achteloos bij de VSG-teamleider naar die nuldelijnsverzorger geïnformeerd: kon die - in een groepssessie - gelijk ook even Robert voor zijn rekening nemen! ‘Ik stond op het punt om op te geven’, grijnsde Henk. ‘Volledig onverdiend gewonnen!’ Ach, de wreedheid van het schaken!

Zelf speelde ik aan bord 3 (met wit) een intensieve Siciliaan met tegengestelde rokades. Eerst voerde ík de aanval op de vijandelijke koningsstelling, daarna mijn tegenstander (1607) op de mijne, en toen ík weer aan de beurt was, wist ik eindelijk een pionnetje te winnen. De aardige VSG-speler was van het nadenkerige type en wist iedere keer, wanneer ik weer een nieuw aanvalsdoel gedefinieerd had, bekwaam de beste velden voor mijn stukken weg te nemen. Mooi! Hij had het loperpaar en ik twee paarden, en de stelling bleef lang gesloten. Fritz laat zien dat ik uiteindelijk toch had moeten winnen, dus bij mij sloeg de zelfhaat pas de volgende ochtend toe. Zelfde probleem als Robert! Maar ja: tijdnood dreigde en de vermoeidheid sloop in mijn spel. We besloten tot remise. Het was nu 3,5 – 2,5 voor VSG 3. Echter: It ain’t over till the fat lady sings!

Enigszins wankel, en nog ‘diep in mijn partij’, begaf ik me naar de resterende borden. Dat kwam natuurlijk ook omdat ik (chauffeur!) op en strikt dieet van sinas en (goedkope) stroopwafels stond. Je kunt nog beter in een Zutphense hipstertent met twaalf soorten bio-chaotische thee schaken!

Het is mooi om te zien hoe Anna zich razendsnel aanpast aan het langzame speeltempo van de senioren, en hoe ze zich, op het laatste bord, ontwikkelt tot puntenkanon. Dit keer met zwart. Haar tegenstander speelde een soort onregelmatige, Engelse opening en kwam al snel twee pionnen voor. Hoewel de VSG 3-speler steeds het beste van het spel had, bleef Anna mooi in de partij hangen. Ze oefende met lastige Dame-zetjes veel druk uit op de vijandelijke koningstelling en won uiteindelijk een pion terug. Echter: haar tegenstander stond nog steeds behoorlijk beter. We komen erin na 33. Pd6

 Ronald Bieringa x Anna de Vries na 33. Pd6

33. … Pd4 34. Dc7? (beter Dd1) Dxd3 35. Dxf7 Kh8 36. Da2??? (te mooi; met de bedoeling Pf7† op weg naar stikmat) Tf8! 37. Tf1 Pe2† en wit geeft op (-6,55)

Ook Anna’s tegenstander had nu even serieuze nuldelijnshulp nodig. Die kreeg hij niet bepaald van de Veluwse teamleider, die plotseling twee matchpunten door het putje zag spoelen. Want ook Ineke stond gewonnen! Ze had, aan bord 4, met zwart al vroeg tijdens de partij een centrumpion gewonnen en daar kwam er, in het middenspel, al snel eentje bij. Eigenlijk overspeelde ze haar tegenstander volledig. Er volgde nog een pionnetje, maar de Veluwenaar wist haar er, met een mooie, kleine combinatie, ook weer eentje af te pakken. Het paardeneindspel, met twee pionnen meer, werd echter bekwaam afgewikkeld, met ‘Harry the h-pawn’ in de hoofdrol. Sjoerd moet er nog maar eens goed naar kijken.

 Toch een kleine ode aan Kees Ferwerda (na 36. … Kg7): wit speelt en wint een pion!

 Slotstand Kees Ferwerda x Ineke Binnendijk na 46. … Pe4† (-#10)

Zo haalde onze teamgenote het beslissende punt (3,5 - 4,5) voor ZSG binnen. De Binnendijkjes beginnen er een gewoonte van te maken! En dan moet je je ook nog even de ambiance voorstellen: dat kale zaaltje in het PMT met die, zetten lang, rond haar tafel hangende, opgewonden schakers (waaronder zeven lachende ZSG’s en een nog net niet springende Henk van Schaik)! En een genietende Ineke, zichtbaar glimmend achter het bord. Kijk: daar reis je dus op een herfstavond voor naar Ermelo!

Gelukkig bleken de laatst overgebleven VSG-spelers uit het sportieve hout gesneden. We werden gefeliciteerd en we namen als vrienden afscheid. Volgende maand spelen we tegen VSG 4 (opnieuw in Ermelo). ‘Het is beslist geen straf om nog een keer bij jullie langs te komen’, sprak ik onbedoeld dubbelzinnig. In de nachtelijke auto was het een stuk luidruchtiger dan op de heenweg. Tevreden zat Anna haar partij in mijn telefoon te kloppen. Ineke knalde alle resultaten de ZSG-app op. Bij het station in Zwolle stond het eenmans-ontvangstcomité al klaar!